Tak, to jest zabieg marketingowy. Ale nie tylko. To jest mój nałóg. Jak dla mnie ta "używka" nie ma wielu konkurentów. 

A więc kolejny fragment reportu-encyklopedii-kompendium na temat Rzeczypospolitej pod berłem Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy, spisanego przez szczawia, 21-letniego wywiadowcy ('intelligencer') Elżebiety I Tudorówny, bez przypisów bo by się nie zmieściły i bez śródtytułów/haseł na marginesie. I jest to jeden z fragmentów, które odpowiada na pytanie dlaczego Rzeczypospolita był mocarstwem i dlaczego miała szanse na rozrost do potęgi imperium, ale imperium misyjnego, morderczej koknurencji dla imperiów kolonialnych, i dlaczego trzeba było ją zlikwidować. Możemy tu sobie dyskutować na temat, czy Francja albo Cesarstwo było imperium kolonialny czy misyjnym, ale co do Rzeczypospolitej pod bereł Zygmunta Wazy nie mam wątpliwości - we współpracy z Kościołem i Jezuitami, sprowadzonymi do Braniewa przez Kard. Hozjusza w 1564 r., powoli, nie bez przeszkód, ale jednak dojrzewała do potęgi misyjnej: 

"Dochód króla, gdyby królestwo było uporządkowane w tym punkcie jak większość spokojnych państw w Europie, byłby wspaniały ze względu na wielkość kraju, dobra dające wielkie korzyści, w których bez uciskania poddanych mógłby pobierać potężne opłaty i możliwość swoich portów w Prusiech i Inflantach. Pierwsze ich pogorszenie (królewskich dochodów – wtręt tłumacza) miało miejsce w roku 1374 z panowania Ludwika Węgierskiego, który odroczył swojemu krajowi daninę 31 kreuzerów (jeden kreuzer to 73 srebrne sterlingi) i jednego buszla żyta i jednego owsa na każde gospodarstwo i każdy łan w całym królestwie, pod warunkiem, że zapiszą Koronę jednej z jego córek, tak iż zastrzegł sobie tylko cztery kreuzery, z czego można wnioskować, jak wielki był dochód książąt Polski, jeśliby królowie pilnowali swego prawa, zwłaszcza jeśli moneta była wówczas warta cztery razy więcej niż teraz, kiedy węgierski dukat był wyceniany na 28 kreuzerów, teraz wartych 118. Jedna pomocnicza opłata 24 kreuzerów płacona jest tylko przez kmieci za ziemię przez nich uprawianą. W 1403 roku (gdy ziemie duchownych i szlachty były wolne od niej) osiągnęła 100 tysięcy marek, gdy kreuzer był wart 96 marek (co oznacza z 400 tysięcy gospodarstw), zaś królestwo było małe bez Prus, Inflant, Mazowsza i Litwy z jej zależnymi prowincjami Żmudzią, Podolem, Wołyniem, Podlasiem i Kijowem. … Oprócz zubożenia domeny przez poprzednie zwolnienia, z Mensa Regia w inny sposób korzystają starostowie, którzy otrzymując renty od króla i należność z racji zarządzania jego ziemiami, dostarczają do skarbu tylko jedną czwartą dochodu, zatrzymując resztę dla siebie. Zaś król Zygmunt August oddał jedną czwartą z tego do wspólnego skarbu w Rawie do dyspozycji tylko w przypadku wojny. Za jego panowania mensa regia miał rocznie milion talarów. Z cła z każdej końskiej głowy i wołowej wywiezionej z kraju otrzymywał 52 tysiące. Z królewskiej części poborów w królestwie: 150 tysięcy. Dochód z Księstwa Mazowieckiego: 50 tysięcy. Z Księstwa Litewskiego (jako nie będącego tak wolnym jak Polska, ponieważ było ono dziedziczne i nie mogło wypracować sobie swobody przez paktowanie z księciem): 500 tysięcy. Z dwu kopalni soli (przy podliczeniu wszystkich poborów): 126 tysięcy. Reszta pochodziła z innych mniejszych tytułów. Z tego August pożyczył jakąś część, zaś Henryk z Francji na miesiąc przed swoim odjazdem przekazał 500 tysięcy z domeny pewnym magnatom, przez który dług wobec niego powstrzymał ich od zapobieżenia jego nagłemu porzuceniu królestwa. Tak iż zostało niewiele więcej niż 200 tysięcy wszystkiego w mniejszej Polsce. W czasie obecnym król (Zygmunt III Waza) ma według nowych tytułów prawie milion, do którego można dodać utrzymanie jego dworu w niektórych prowincjach i jego prowizję we wszelkich rodzajach zboża. Ma środki wystarczające na zwiększenie domeny, jeśli byłby wzmocniony przeciw szlachcie, która zbytnio nęka wielkoduszność króla. ... Najlepszym środkiem byłby tu sąd powiększeń, zajmujący się poprawą jego rent na Litwie, gdzie jest on bardziej absolutnym władcą i połączeniem z domeną takich ziem jako bezdziedzicznych, przy czym starostwa nie jest on w stanie zachować pośród tak wielu konkurentów, choć mógłby to uczynić lub przynajmniej zatrzymać je po śmierci właścicieli. A jeśli nie, to mógłby uczynić jak dawni królowie, którzy wielce skorzystali z ich sprzedaży, otrzymując 20, 60 a czasem 100 tysięcy florenów, czego można dokonać bez dyshonoru, wskazując, że jest to opłata w zamian za uprawianie dochodu Korony."

---

tagi: rzeczypospolita  john peyton  relacja o państwie polonia  imperium misyjne 

	Magazynier
	8 lutego 2021 14:42

24     1272    11 zaloguj sie by polubić