Fragmenty rozdziału 4. i 10.

Na zaproszenie Arcybiskupa Cranmera do Anglii przybywa były wikariusz generalny włoskich franciszkanów, Bernardino Ochino1, który pod wpływem nauk hiszpańskiego humanisty Juana de Valdes2 przyswaja teologię Jana Kalwina. W Anglii pojawia się w 1547 roku razem z innym uczniem de Valdesa, Pietro Martire Vermigli’m3, Florentyńczykiem z rodziny ochrzczonych Żydów, byłym opatem kanoników laterańskich w Spoleto, wybitnym kaznodzieją, w końcu współtworcą kalwińskiej koncepcji Eucharystii. (...)

By bardziej skomplikować obraz angielskiej reformacji dodajmy do niego kilka faktów dotyczących nauczyciela zarówno Ochino jak i Vermigliego, Juana de Valdesa, który po wydaniu Diálogo de Lactancio y un Arcediano schronił się przed Hiszpańską Inkwizycją w Neapolu. Dodajmy, że złożoność całej sytuacji nakazuje ująć czasownik „schronił się” w cudzysłowie i dodać do niego przysłówek „jakoby”. Wkrótce wyjaśnię dlaczego. By uniknąć śledztwa ze strony Rzymskiej Inkwizycji, traktat Juana został przypisany jego bliźniaczemu bratu Alfonso de Valdesowi, dworzaninowi Karola V Habsburga, który Alfonsa wziął pod swoją opiekę i zapewnił nietykalność ze strony Rzymskiej Inkwizycji. Oskarżenie zostało wniesiono przeciw Alfonso, lecz wielki inkwizytor oddalił je stwierdzając, iż oskarżenia Papieża i duchownych o niemoralne prowadzenie nie są herezją. Z racji utrzymującej się w Rzymie opozycji anty-cesarskiej, nawet po Sacco di Roma (1527), a zwłaszcza w Wenecji ze strony pro-angielskich klanów, oskarżenie Alfonso o herezję, potencjalnie Juana, jest realnym zagrożeniem. Dlatego musimy przyjąć założenie, że Karol V wywiera presję na elitę Państwa Kościelnego by wymusić oddalenie zarzutów. Po tych wydarzeniach Juan pisze i wydaje jeszcze kilka innych traktatów. A przede wszystkim staje się jedną z centralnych postaci dla kręgu włoskich teologów-reformatorów. Ma bliskie kontakty zarówno z Ochino jak i Vermiglim. Wyznacza tematy dla kazań Ochino. Vermigliego, wówczas przełożonego neapolitańskiego klasztoru św. Piotra w Aramie, wprowadza w krąg teologii protestanckiej. (…) Równoległa działalność bliźniaków de Valdes, Juana, koryfeusza spirytualizmu, i Alfonso, cesarskiego dworzanina pod specjalną protekcją Karola V, sugeruje próbę wprowadzenia do siatki weneckich reformatorów i spirytualistów imperialnego donosiciela, Juana, potencjalnie również selekcjonera nowych pro-cesarskich faktorów, którzy byliby źródłem informacji na temat relacji wenecko-angielskich i wenecko-tureckich. Oznaczałoby to, że ucieczka Juana do Neapolu jest raczej posunięciem taktycznym, zaciemniającym jego faktyczną misję. Juan umiera wcześnie w 1541 roku. Jego brat Alfonos w 1532 roku. Obaj są mężczyznami w kwiecie wieku. Juan gdy umiera ma pięćdziesiąt jeden lat, Alfonso czterdzieści dwa lata. Jako cenny autorytet dla środowiska reformatorskiego, w domyśle również dla włoskich merkantylnych organizacji, Juan winien znajdować się pod specjalną opieką medyków związanych z kręgami ezoterycznymi i protestanckimi. Podobnie Alfonoso jako cesarski faktor do specjalnych poruczeń winien mieć szczególną opiekę cesarskich, nadwornych lekarzy. Z tej racji ich śmierć jest przedwczesna. Możliwym powodem ich zgonów może być ujawnienie powiązań Juana ze służbami cesarskimi przez jego brata Alfonso, cieszącego się szczególną protekcją cesarza. Ujawnia to zabieg przypisania Alfonsowi autorstwa anty-papieskiego Diálogo de Lactancio y un Arcediano. Faktorzy anty-cesarskiej, pro-angielskiej frakcji w Wenecji, do 1527 roku dyspozycyjni również wobec klanu de Medici i Klemensa VII, potrzebują trzech lat by odkryć, iż faktycznym autorem Diálogo de Lactancio y un Arcediano jest Juan. Rozpracowują Alfonso jako ważnego cesarskiego agenta i znajdują dojście do niego. Alfonso umiera. Teraz muszą się upewnić, czy Juan jest również wciągnięty w tę działalność. Dla weneckiej organizacji ważny jest argument, iż nie należy zbyt pochopnie pozbywać się elokwentnego mistrza propagandy. Fakt, iż Juan żyje jeszcze dziewięć lat po śmierci swego brata, sugeruje iż główną rolę w tej operacji odgrywa pro-angielska frakcja wenecka, której zależy na szkoleniu reformatorów. W końcu odejść musi również Juan de Valdes. (…) Czy jednak bracia de Valdes nie są po prostu ukrytymi agentami Wenecji? Zaś szybki zgon Alfonso nie jest oczyszczeniem szeregów służb cesarskich z obcych faktorów? Gdyby tak było, Alfonso i Juan ryzykowaliby cofnięciem cesarskiej protekcji i inkwizycyjnym procesem. Nadto Juan przeniósłby się wtedy nie do Neapolu, który nie jest niedostępny dla Hiszpańskiej Inkwizycji, lecz do samej Wenecji lub Padwy. Od 1503 roku, albowiem, od zwycięstwa wojsk Ferdynanda II Aragońskiego nad armią Karola VIII króla Francji nad rzeką Garigliano, królestwo Neapolu wchodzi w krąg niepodzielnej władzy najpierw Ferdynanda II Aragońskiego, a potem jego córki Joanny Aragońskiej i jej małżonka Filipa Przystojnego Habsburga, zaś od 1516 roku Karola V Habsburga. Heretyk-rewolucjonista nie może czuć się bezpiecznym w Neapolu bez cesarskich gwarancji. 

--------------------------------------------------------------------------------------------

1Bernardino Ochino (1487–1564), włoski zakonnik, kaznodzieja, następnie teolog kalwiński, ostatecznie propagator unitarianizmu m.in. w Polsce. Od 1503 franciszkanin. W 1534 w zakonie kapucynów. W 1538 mianowano go wikariuszem generalnym zakonu franciszkanów. W tym czasie zaczął czytać pisma Lutra i Melanchtona, a podczas pobytów w Neapolu nawiązał kontakt z grupą humanistów i literatów skupionych wokół Juana de Valdésa: Pietro Bembo, Vittoria Colonna, Pietro Martire Vermigli, Giovanni Bernardino Bonifacio. Proces o herezję wszczęto przeciwko niemu w 1542. Ucieka do Genewy, gdzie pisze wiele dzieł teologicznych, propagujących kalwinizm. Współpracuje z Janem Kalwinem. Po zajęciu Augsburga przez katolickie wojska cesarskie, Ochino ucieka do Londynu, gdzie Thomas Cranmer powierza mu stanowisko wraz z państwową pensją. W 1553, wypędzony przez katolicką królową Marię, ponownie musiał ucieka do Genewy. Wypędzony z niej z powodu poglądów sprzecznych z kalwinizmem. W 1555 został pastorem zboru włoskiego w Zurychu, skąd wkrótce został wygnany propagator unitarianizmu. Wyjeżdża do Polski do Krakowa, gdzie wygłasza kazania dla Włochów. Dekret skazujący wszystkich cudzoziemców-innowierców na banicję wypędza go w 1564 z Polski. Umiera w Slavkovie u Brna na Morawach.

2Juan de Valdés (1509–1541), humanista i pionier reformacji w Hiszpanii i Włoszech, młodszy z dwóch synów Fernando de Valdésa, dziedzicznego zarządcy (regidora) Cuenki w Kastylii. Jego bratem był Alfonso, również humanista i dworzanin Karola V. Jego pierwsza książka, opublikowana anonimowo, Diálogo de doctrina cristiana, nuevamente compuesta por un religioso (1529), krytykowała zepsucie Kościoła rzymskokatolickiego. W 1530 przenosi się z Hiszpanii do Neapolu. Jego dom w dzielnicy Chiaja stał się ośrodkiem literackim i religijnym, jego rękopisy wzywały do duchowej i mistycznej odnowy Kościoła. Najważniejszymi bywalcami w jego domu byli: Pietro Martire Vermigli, Bernardino Ochino i Marcantonio Flaminio. Pierwsze dzieło Valdésa napisane w Neapolu to traktat filologiczny Diálogo de la lengua (Dialog o języku, ok. 1535), jedno z pierwszych dzieł renesansowych poświęconych językowi hiszpańskiemu. Rozpoczął tłumaczenie Biblii na język hiszpański z języków oryginalnych: hebrajskiego i greckiego. Tę pracę przerwała jego śmierć.

3 Pietro Martire Vermigli (1499–1562), włoski zakonnik, następnie kalwiński teolog i pisarz o dużym wpływie na doktrynę anglikanizmu. Od 1519 przebywał w klasztorze kanoników laterańskich opodal Padwy, gdzie uzyskał w 1527 roku stopień doktora teologii. Znawca hebrajskie o greki. W Neapolu nawiązał kontakt z Juanem de Valdesem i przyjął protestantyzm. Otrzymał zakaz głoszenia kazań. W 1542 wraz z kapucynem Bernardino Ochino uciekł z Włoch do Zurychu. W Strasbourgu został wykładowcą teologii i ożenił się z byłą zakonnicą. Razem z Ochino został zaproszony do Anglii w 1547 i otrzymali pensję rządową. W 1548 zaczął wykładać teologię w Oxfordzie. Rozwinął kalwińską doktrynę o duchowej (nie realnej) obecności Zbawcy w Eucharystii. Wywarł znaczny wpływ na ukształtowanie teologii anglikanizmu. Koronacja Marii I Tudor zmusiła go do wyjazdu do Strasburga. W 1556 roku przeniósł się na kalwińską uczelnię w Zurychu, gdzie pozostał do śmierci.

---

tagi: merkantylizm ezoteryka i reformacja w xvi w. 

	Magazynier
	2 marca 2022 18:39

7     1306    15 zaloguj sie by polubić