Zastrzeżona dla kogo? Jak to dla kogo? Wszystko czarno na białym. Znakomity tekst Avnera Ben-Zakena, rodział jego znakomitej książki Reading Hayy Ibn-Yaqzan: A Cross-Cultural History of Autodidacticism. (Czytając Hayy Ibn-Yaqzan: Międzykulturowa historia autodydaktyzmu. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2011), rozdział pod tytułem „Defying Authority, Denying Predestination, and Conquering Nature, Florence, 1493” (Sprzeciwiając się władzy, zaprzeczając predestynacji, i podbijając naturę, Florencja, 1493). 1493, ledwie rok po dotarciu do wschodnich Indii przez Genueńczyka Christobala Colona zwanego Kolumbem. Pan Avner przedstawia się tymi słowy: „Jestem historykiem wczesnej ery nowożytnej, który bada wymianę naukową i intelektualną, koncentrując się na powiązaniach między ludźmi, książkami, przedmiotami, instrumentami i teoriami, które przemieszczają się w ramach międzykulturowych sieci. Miałem możliwość rozwinięcia wszechstronnych umiejętności badawczych i tematów zainteresowań, co zachęciło mnie do pisania i publikowania na różne tematy i w różnych kontekstach kulturowych - żydowskim, islamskim i chrześcijańskim. Zasadą mojej pracy jest naświetlanie historycznych warunków świadomości liminalnej (granicznej), okresów przejściowych i marginalnych loci, pokazując, że takie ukryte warunki są niezbędne dla swobodnej i owocnej wymiany oraz generowania nowych idei.” (Ostatnie zdanie wężykiem rzecz jasna)

Ale, mili państwo, naprawdę nie przejmujcie się ani tą „barokową wizytówką” prof. Ben Zakena ani moim tytułem. To jest naprawdę b. dobry tekst, wystarczy drobna korekta, drobna lecz dla nas tchnąca nadzieją, pełne nadziei post scriptum, dla nas optymistyczne, właśnie dla nas czytelników Szkoły nawigatorów. To chyba bonus za obsesję prawdy. Proszę mi wybaczyć również że nie przedstawiam głównego bohatera tej narracji hrabiego Giovanniego Pico della Mirandolę, piątego już czy szóstego filaru humanizmu florenckiego (po Dantem, Petrarce, Coluccio Salutati, Marsilio Ficino i po kim tam jeszcze nie), protegowanego Medyceuszy, autora manifestu humanistycznego Oratio de hominis dignitate (Oracja o ludzkiej godności) wydanego pośmiertnie, autora 900 conclusiones (900 tez), potępionych w 1488 roku przez Papieża Innocentego VIII, ułaskawionych w 1493, ale przez nowego Papieża Aleksandra VI innymi słowy Roderigo Borgia. Nie ma tu miejsca na dłuższy biogram, wszystko w wikipedii.

Tekst prof. Ben Zakena, nieodrodnego potomka wielkiego Majmonidesa, sami się państwo przekonacie, nie jest tu podany w całości, jest to tłumaczenie dużego fragmentu tego rozdziału, ale fragmentu istotnego. Proszę wybaczyć jego długość:

Od neutralności do żarliwej opozycji wobec astrologii

We wczesnym okresie swojej kariery Pico przejawiał słabą ciekawość astrologią. Darrell Rutkin odkrył niedawno, że w niektórych wczesnych wierszach Pico używał figuratywnego języka astrologicznego, a swój horoskop zlecił swojemu bliskiemu przyjacielowi Girolamo Benivieni. Później, pod koniec lat 80. XV w., również wprowadził do swoich pism pewne odniesienia astrologiczne. Głównie jednak Pico koncentrował się na promowaniu niezależnego badania natury poprzez kabałę i magię naturalną. W Oracji rozróżnia dobrą i złą magię. Zła magia zależy całkowicie od pracy i mocy demonów "i jest, w mojej wierze, rzeczą godną potępienia i potworną". Dobra magia natomiast reprezentuje "nic innego, jak absolutną doskonałość filozofii naturalnej". W rezultacie, dobra magia działa raczej jako sługa natury niż jej artefakt i działa poprzez lokalizowanie i aktywowanie cnotliwych mocy, które zostały rozproszone przez Boga i ukryte w świecie. Mag - po persku "znawca rzeczy boskich" - to ten, który wykorzystuje głęboką wiedzę o sekretach natury, by "[ożenić] ziemię z niebem, to znaczy rzeczy niższe z wyższymi obdarowaniami i mocami". W ten sposób "magia naturalna, o której mówię, [jest] żarliwiej pobudzana do czci i miłości ich twórcy". Moc naturalis magia prowadzi praktykującego ją do komunii z Bogiem poprzez praktyczne badanie wzajemnie powiązanej struktury natury. Nigdy nie wydrukowana za życia Pico, oracja zyskała ogromną sławę dopiero po jego śmierci. Pico opublikował jednak Conclusiones, w których prześledził drogę uniwersalnej mądrości w czasie - od scholastyki przez Arabów do Greków, a następnie do starożytnych mędrców prisca theologia (teologii starożytnej), Zoroastra, Mojżesza, Hermesa i Pitagorasa - prezentując synkretyzm, który podkreślał znaczenie naturalnej magii. "Naturalis magia", pisze w Conclusiones, "jest praktyczną częścią filozofii naturalnej (practica naturalis philosophiae)", z której, poprzez Kabałę, można było "praktykować każdą formalną wielkość, ciągłą i dyskretną". Cała wiedza o najgłębszych sekretach natury powinna być zgłębiana przy użyciu metodologii magii naturalnej, lub jak ją nazywał, "praktycznej filozofii naturalnej", która zaczyna się poniżej w praktycznych interakcjach ze światem fizycznym i wznosi się do wiedzy o boskości. Nawet papieskie potępienie jego Conclusiones nie zniechęciło Pico do kontynuowania tego kierunku myślenia. Później, w Apologii, nadal podkreślał związek między magią naturalną, kabałą, eksperymentalizmem i autodydaktyzmem. Słowo magus, wyjaśnia Pico swoim kościelnym czytelnikom, nie odnosi się do praktykującego nadprzyrodzone zjawiska, ale jest raczej perską nazwą filozofa. Tak więc "naturalis magia ... jest właściwie praktyczną częścią scientia naturalis, która zakłada dokładne i absolutne zrozumienie wszystkich rzeczy naturalnych". Wydaje się jasne, że w swoich wczesnych pracach obszernie omawiał magię naturalną i kabałę, ale rzadko wspominał o astrologii. Jego milczenie na temat astrologii jest tym bardziej zaskakujące, że jej przepowiednie odgrywały tak istotną rolę w jego świecie. Pico ostatecznie przerwał milczenie na temat astrologii po przybyciu do Florencji. W Heptaplusie jedynie sugeruje swoje zastrzeżenia wobec astrologii, sprowadzając wpływ ciał niebieskich do zwykłej fizyki. Opisuje bezpośrednie połączenie człowieka z kosmosem poprzez światło (lux): "Każda cnota niebios jest przenoszona na ziemię za pośrednictwem światła". Fizyczne światło, a nie duchowe wpływy, łączy niebo z ziemią, a zatem martwą naturę można najlepiej zgłębić za pomocą magii naturalnej - czyli praktycznej filozofii przyrody. W pewnym momencie stosunek Pica do astrologii uległ zmianie, przechodząc od ukrytych zastrzeżeń do aktywnego wyśmiewania astrologów, które po 1492 roku przerodziło się w gwałtowny atak na całą dyscyplinę astrologii. Jednak Pico nie tylko ewoluował w wyniku rozważań filozoficznych, lecz także reagował na radykalne zmiany w swoim otoczeniu. (Dodaję od siebie, że jest to zmiana która następuje 5 lat po potępieniu 900 tez. Trwa wciąż spór między badaczami Pico, czy nie jest to sprawa pośmiertnej redakcji zapisków Pico dokonanej przez jego bratanka Gianfracesco Pico i Savanarolę, dodaję znów od siebie, w celu ustylizowania Pico na szczerego chrześcijanina i przygotowania drogi dla kolejnych "chrześcijańskich" kabalistów typu Wenecjanin Francesco Giorgi autor De harmonia mundi, główny konsultant Henryka VIII w kwestii stwierdzenia nieważności jego małżeństwa z Katarzyną Aragońską.)

Pilne czasy i płonąca pasja

Pod koniec lat 80. XV wieku Wawrzyniec Medyceusz podarował Pico willę w Fiesole, gdzie od 1492 roku aż do śmierci, 17 listopada 1494 roku, pracował nad Disputationes. Eugenio Garin odnotowuje grecki epigram Poliziana, który ubolewa nad faktem, że paląca obsesja Pica, by zmierzyć się z astrologią, trzymała go w jego podmiejskiej willi, "pracującego nad obaleniem tych szarlatanów, zamiast spędzać czas ze mną w mieście". Sam Pico określił cel pracy w przedmowie, gdzie pisze, że "ludzie naszych czasów, w każdym wieku i płci, są podatni na tego rodzaju przesądy, dlatego muszę walczyć z szarlatanami i pokazać ludziom prawdę. I nie obchodzi mnie opinia plebsu, ponieważ nie szukam popularności, lecz jedynie światła prawdy i dobra publicznego." Z pozostawionych przez niego dokumentów wynika, że Pico gorączkowo pracował nad Disputationes aż do śmierci. Jego siostrzeniec, Gianfrancesco, zeznaje, że wśród notatek wuja znalazł "fragmentaryczne i niekompletne, niechlujne, źle napisane, jeszcze nie opracowane, dwanaście ksiąg przeciwko astrologii sądowej". Gianfrancesco i redaktor Pico, Giovanni Mainardi, zredagowali dzieło do publikacji; następnie Savonarola dokonał dalszej redakcji, która trwała aż do opublikowania ostatecznego dokumentu w Bolonii w 1496 roku. Jednak tak intensywna redakcja, jakiej wymagały szkice Pico, sugeruje, że w tym czasie stało się z nim coś, co zmusiło go do wirtualnego odosobnienia w jego willi w Fiesole, gdzie gorączkowo pracował nad Disputationes, ale nie mógł redagować swoich szkiców. Te szkice lub ich redakcja przez Savonarolę najprawdopodobniej ocenzurowały tożsamość "tych szarlatanów", a także złagodziły obrazowe opisy seksualnej perwersji, które w 1492 roku uznano za niestosowne.

Niebo spada na Florencję

Dziwny zbieg zgonów wzmógł powszechną wiarę w astrologię. Lorenzo de' Medici zmarł 8 kwietnia 1492 roku. Tej samej nocy ciało jego lekarza, Pierleone da Spoleto, zostało znalezione w studni z wodą. W liście do przyjaciela Poliziano opowiada o wydarzeniach, których był świadkiem, siedząc przy łożu chorego Wawrzyńca. W kwietniu 1492 roku Wawrzyniec chorował już od kilku miesięcy. W miarę jak jego stan się pogarszał, wzywano różnych lekarzy, aby go leczyli i eksperymentowali z wszelkimi możliwymi środkami, od proszku ze zmielonych pereł po praktyki medycyny astrologicznej. Do Florencji przybył Pierleone da Spoleto, w którego bibliotece można znaleźć informacje o jego znajomości medycznych praktyk astrologicznych. Jedna z jego kuracji sprawiła jednak, że Wawrzyniec popadł w gorączkę, która zwiastowała jego koniec. Rozumiejąc swój stan, Wawrzyniec zapytał Poliziana "bardzo uprzejmie, co porabia twój przyjaciel Pico". Poliziano odpowiedział, że Pico został w mieście, obawiając się, że będzie dla Wawrzyńca utrapieniem. "Ależ - odparł Wawrzyniec do Poliziano - gdybym ja sam z kolei nie martwił się, że podróż będzie dla niego [Pico] uciążliwa, bardzo chciałbym go zobaczyć i porozmawiać z nim po raz ostatni, zanim opuszczę cię raz na zawsze". "Czy chcesz, aby po niego [Pico] posłano?" zapytał Poliziano. "Tak", odpowiedział Wawrzyniec, "tak szybko, jak to tylko możliwe". Gdy Pico przybył, Wawrzyniec ucieszył się na jego widok. Gdy Poliziano słuchał z bliska, Wawrzyniec powiedział Pico, że "przypisuje swojej miłości i życzliwości wobec niego fakt, że był gotów chętniej wyzionąć ducha, jeśli najpierw nasyciłby swoje umierające oczy widokiem bardzo drogiego przyjaciela". Poliziano był następnie świadkiem, jak umierający "wprowadzał dowcipne i intymne tematy do rozmowy, jak to miał w zwyczaju". Gdy Pico opuścił pokój, wszedł Girolamo Savonarola i napomniał Wawrzyńca, by zachował wiarę. "Nic, w rzeczy samej", odpowiedział Wawrzyniec Savonaroli, "nie byłoby przyjemniejsze, gdyby to było w planie Boga". Wawrzyniec wkrótce zmarł; po tym wydarzeniu niebo zdawało się spadać na Florencję. Poliziano kontynuuje swój list: Następujące omeny przewidywały jego śmierć. . . . Trzy dni przed tym, jak Wawrzyniec wyzionął ducha, jakaś kobieta, słuchając kazania z ambony w kościele Maria Novella, nagle, pośród gęstego tłumu ludzi, poderwała się, przestraszona i poruszona, i wśród szaleńczego biegu i przeraźliwych okrzyków zawołała, "Patrzcie! Patrzcie! Obywatele! Czy nie widzicie wściekłego byka, który swoimi rogami powala na ziemię tę masywną świątynię?". Wczesną nocą, gdy niebo stało się niespodziewanie ciemne, główna latarnia katedry, wznosząca się nad kopułą, która dzięki swej cudownej inżynierii jest jedyna w swoim rodzaju na świecie, została nagle uderzona piorunem, w wyniku czego kilka ogromnych odłamków zostało obalonych, a gigantyczne marmury - szczególnie w kierunku strony, z której widoczny jest pałac Medyceuszy - zostały wykręcone z kształtu przez jakąś niesamowitą moc i siłę. Nie bez znaczenia dla przyszłości było również to, co nastąpiło później, gdyż pojedyncza pozłacana kula, podobnie jak inne widoczne na tej samej latarni, została strącona przez piorun, aby zapewnić, że również ten znak zapowiada szkody dla tej rodziny. Poliziano opisuje także inne niebiańskie wydarzenia w Fiesole, które miały astrologiczne implikacje. "W noc odejścia Wawrzyńca" - pisze Poliziano - "gwiazda jaśniejsza i większa niż zwykle, wisząca nad podmiejską willą, w której Wawrzyniec wydawał ostatnie tchnienie, spadła i zgasła w chwili, gdy Wawrzyniec wydał ostatnie tchnienie". "Co więcej", zaświadcza Poliziano, "trzy noce z rzędu donoszono, że pochodnie zbiegały ze wzgórz wokół Fiesole, przez całą noc, i na chwilę zabłysły, a potem zniknęły nad sanktuarium, w którym spoczywają doczesne szczątki rodziny Medyceuszy". Jak to często bywa podczas tak radykalnych zmian kosmicznych, zwierzęta w miejscowym zoo wyczuły to jako pierwsze, i "najszlachetniejsza para lwów, w klatce, w której są trzymane na pokaz publiczny, tak zaciekle zaatakowała się nawzajem, że jeden został ciężko ranny, a drugiego nawet uśmiercono. Również w Arezzo, tuż nad zamkiem, płoną bliźniacze płomienie, które podobno płonęły jak Dioscuri [mitologiczni bliźniacy Castor i Pollux, którzy zostali przemienieni w gwiazdozbiór Gemini]. A wilczyca, tuż za murami miasta, wielokrotnie wydawała przeraźliwe wycie." Poliziano zaliczył do znaków także tajemniczą śmierć Pierleone: "Niektórzy nawet nadawali przenośną interpretację temu, że najdoskonalszy lekarz naszych czasów, gdy zawiodła go metoda i prognozy, poddał się rozpaczy i przez samobójstwo złożył ofiarę krewniaczą ... samemu księciu rodziny lekarskiej". Śmierć Pierleone'a wywołała falę plotek. W liście z 14 kwietnia artysta Bartolomeo Dei pisał do swojego wuja o "dziwnej śmierci mistrza Leoni, który został zdradzony przez swoją fałszywą naukę, o której niektórzy mówią, że była zmieszana z czarną magią." Niektórzy twierdzili nawet, że Pierleone da Spoleto stosował swoje praktyki astrologiczne nie tylko wobec Wawrzyńca, ale także wobec siebie samego i w styczniu 1492 roku przepowiedział własną śmierć w kwietniu. Wszystkie te wydarzenia razem wzięte sprawiały ogólne wrażenie, że nastąpiła katastrofa. W swojej Historii Florencji Machiavelli opisał polityczne implikacje kosmiczno-kulturowego zamętu, jaki ogarnął Florencję po śmierci Wawrzyńca: "Ponieważ od jego śmierci miało wkrótce nastąpić największe spustoszenie, niebiosa dawały wiele wyraźnych znaków jego zbliżania się... i stąd, wkrótce po śmierci Wawrzyńca, zaczęły kiełkować te złe rośliny, które w krótkim czasie zrujnowały Włochy i nadal utrzymują je w spustoszeniu". Takie astrologiczne przepowiednie wzburzyły Pico, o czym świadczy księga trzecia Disputationes; piorunuje on tam przeciwko przepowiedniom politycznym jako "całkowicie szalonym" i pisze, że "zniszczenie miast nie następuje w wyniku przepowiedni głupich szarlatanów, ale w wyniku woli Boga." Miał osobisty powód, by sprzeciwiać się takim przepowiedniom: według astrologów Florencja ściągnęła na siebie karę z powodu lubieżnych grzechów dotyczących chłopców, grzechów, w których Pico i jego otoczenie uczestniczyli.

 

Zdjąć czapkę chłopca

 

Dawid, młodzieniec ze Starego Testamentu, który stanął do walki z potężnym Goliatem, od dawna był symbolem Republiki Florenckiej. Pod rządami Wawrzyńca Medyceusza miasto zaczęło identyfikować się z postacią Dawida silniej niż kiedykolwiek. Dawid Donatella stał jako centralny punkt na pierwszym dziedzińcu Palazzo Medici podczas uroczystości ślubnych Wawrzyńca i Klary Orsini w 1469 roku. W przeciwieństwie do innych piętnastowiecznych rzeźb Dawida, ten z brązu Donatella stoi jednak nagi, z kapeluszem na głowie. Posąg ten mówi o czymś więcej niż tylko o rozwoju sztuki włoskiej; trafia w sedno piętnastowiecznych wyobrażeń o męskiej tożsamości. Podczas gdy dziewczęta stawały się pannami młodymi w wieku kilkunastu lat, mężczyźni żenili się zazwyczaj dopiero w połowie lat dwudziestych lub później. W renesansowej Florencji dorastanie rozciągało się zatem od dzieciństwa do pełnej dojrzałości mężczyzny, a stan ten odzwierciedlała ówczesna sztuka. Portrety młodzieńczych mężczyzn mają cechy zniewieściałości - smukłe proporcje, długie włosy i zdystansowane spojrzenie - wszystkie cechy widoczne w Dawidzie Donatella. (Na przykład, jedyny znany portret dorosłego Pico jest przedstawiony jako postać zniewieściała). Co istotne, kształcenie i socjalizacja młodych mężczyzn otwarcie zależały od tych piętnastowiecznych florenckich wizerunków dorastających mężczyzn. Częsta homoerotyzacja młodego męskiego podmiotu nie tyle głosiła wyzwolenie od społecznych rygorów, ile reprodukowała i wzmacniała patriarchalną władzę. Starając się zniwelować zagrożenie, jakie stanowili uparci młodzieńcy, społeczność dorosłych wprowadziła społeczne mechanizmy ujarzmiania niezależnej woli swoich synów. Młodzieżowe bractwa i nieformalne brygady świeckie kierowały energię młodych mężczyzn w stronę życia rytualnego miasta; szkoły kościelne i prywatni wychowawcy humanistyczni wpajali wartości chrześcijańskie i głęboki szacunek dla starszych. Bractwa prowadziły karnawały, a ich członkowie pisali i wygłaszali publiczne przemówienia. Młodzież, znajdująca się w centrum życia publicznego i przestrzeni publicznej, stanowiła o żywotności organizacji społecznych. Ale ich narażenie na zachowania seksualne było odwrotnie proporcjonalne do ich centralnej pozycji w kulturze ulicznej.

Badając dokumenty prawne we florenckich archiwach, Michael Rocke odkrył, że sodomia miała miejsce w całym mieście i dotyczyła mężczyzn ze wszystkich środowisk. Mimo że sodomia została zarejestrowana głównie poprzez jej ściganie, jej bardzo publiczny charakter wyraźnie się ujawnia. Określana przez krytyków społecznych i teologów jako "nie do opisania", sodomia posiadała jednak własne, nieposkromione życie. Praktykowana powszechnie i publicznie przez florentyńczyków, wytwarzała określone kategorie męskości, strukturyzując relacje "homospołeczne". W przeważającej większości przypadków relacje te dotyczyły starszego, aktywnego partnera i młodocianego, pasywnego partnera. Rocke szczegółowo opisuje "grę" polegającą na kradzieży kapeluszy, którą nazywa "rodzajem rytualnego wymuszenia za seks". Mężczyźni poszukujący seksu sodomickiego zrywali czapki z głów chłopców, którzy ich pociągali, i odmawiali oddania czapek, chyba że ich zaloty zostały odwzajemnione. "Nigdy ci go nie oddam, jeśli mi nie usłużysz" - wołał Piero d'Antonio Rucellai, według zeznań jego ofiary, piętnastoletniego Carlo di Guglielmo Cortigiani, złożonych w procesie w 1469 roku. Po poddaniu się seksowi w alejce, Cortigiani zwrócił mu kapelusz. Pewne cechy środowiska intelektualnego i kulturalnego, któremu sprzyjali Medyceusze, również sprzyjały większej akceptacji homoseksualizmu: wyeksponowanie pięknych nastolatków, odrodzenie przedstawiania męskiego aktu w sztuce, a zwłaszcza neoplatonizm, z jego wyidealizowanym etosem homoerotycznym. Leonardo da Vinci, na przykład, został oskarżony w 1476 roku o sodomię z siedemnastoletnim Jacopo Saltarellim, czeladnikiem złotniczym i prostytutką pracującą na pół etatu. Lorenzo zaliczał do swoich najbliższych przyjaciół i towarzyszy mężczyzn o znanych lub podejrzewanych skłonnościach homoerotycznych. Niektórzy z nich trafili nawet do akt sądowych z powodu oskarżeń o sodomię. Angelo Poliziano, najbliższy przyjaciel Pica, autor miłosnych listów do młodzieży i mizoginicznej obrony miłości homoerotycznej w dramacie Orfeusz, został w 1492 roku postawiony przed sądem za sodomię, a w 1494 roku pewien chłopiec twierdził, że Poliziano sodomizował go niedługo przed śmiercią. Wraz ze śmiercią Wawrzyńca gwałtownie skończył się względnie liberalny klimat, który na krótko pozwolił na rozkwit aktywności homoseksualnej. Walka kulturowa na temat homoseksualizmu naznaczyła dwa lata między śmiercią Wawrzyńca (1492) a upadkiem reżimu Medyceuszy (1494), kiedy Pico komponował Disputationes. W liście z 7 kwietnia 1492 r., zaledwie dzień przed śmiercią Wawrzyńca, dwudziestopięcioletni Niccolò di Braccio Guicciardini pisał do swego wybitnego krewnego Piero Guicciardiniego, wyrażając obawę, podzielaną z bliskim kręgiem przyjaciół, przed apokaliptycznymi kazaniami przeciwko sodomitom, które ostatnio zyskały rozgłos na miejskich ambonach. Wspominając zły omen widziany w błyskawicy, która dwa dni wcześniej uderzyła w dach katedry, zastanawiał się ze strachem, czy nie jest to apokaliptyczny znak nadchodzącej kary za grzech sodomii. Według zdenerwowanego młodzieńca, kaznodzieje twierdzili, że "Bóg zesłał tę plagę, abyśmy żałowali za nasze grzechy, a zwłaszcza za sodomię, której chce się pozbyć. W przeciwnym razie ulice spłyną krwią ... tak, że wszyscy się przestraszymy, a zwłaszcza ja. Niech Bóg nam pomoże". Natychmiast po śmierci Wawrzyńca, reżim rzeczywiście zaczął wzmacniać aparat kontroli sodomii. Ośmiu Strażników, najważniejszy sąd kryminalny w mieście, zainicjowała kilka spektakularnych akcji policyjnych przeciwko młodocianym i sodomitom i przywłaszczyła sobie szersze uprawnienia. Zatroskany list Niccolò Guicciardiniego do jego krewnego dostarcza rzadkiej prywatnej relacji o energicznych interwencjach magistratu oraz o narastającej atmosferze terroru i represji, która ogarnęła miasto. 3 kwietnia, kiedy Wawrzyniec leżał umierający, policja zebrała około dwudziestu nastolatków, "wszyscy z dobrych rodzin", jak zauważył Niccolò, "i przesłuchała ich na temat ich homoseksualnych relacji". Jeden z rozwiązłych chłopców o imieniu Duccio "Mencino" wplątał w to nie kogo innego jak Angelo Poliziano. "Następnego wieczoru" - pisał do wuja młodociany Niccolò - "policja wysłała swoich ludzi, aby przeszukali miejskie gospody i zatrzymali każdego, kto znalazł się w towarzystwie chłopca. Nakazali karczmom i właścicielom gospód, aby odmówili wstępu każdemu młodzieńcowi lub chłopcu, który mógłby dopuścić się sodomii." Jeśli dominujące akty sodomii nie skończą się, głosili kaznodzieje, Florencja "zostanie wywrócona do góry nogami" i spotka ją taki sam niszczycielski koniec jak biblijną Sodomę. Liczne wyroki skazujące za sodomię po śmierci Wawrzyńca odzwierciedlały nowy klimat kulturowy, który stał w opozycji do nastrojów odczuwanych przez bliski krąg Pico, krąg będący kulturowym centrum tych działań.

 

Miłość neoplatońska i erotyczna

 

Wielu członków kręgu Pica, oprócz Poliziana, praktykowało homoseksualizm i wychwalało homoerotyzm w swoich pismach. Istnieją pewne dowody, choć przytłumione, że Pico nie tylko popierał luźniejsze podejście do homoseksualizmu i wiązał się z przyjaciółmi zaangażowanymi w sodomię i homoseksualizm, ale że sam angażował się w stosunki homoseksualne i sodomizowanie nastolatków. W Disputationes opowiada on historię swojego przyjaciela, który od dzieciństwa był uwikłany w sadomasochistyczne relacje seksualne. Pico wyjaśnia, że jego przyjaciel nie był w stanie cieszyć się stosunkiem seksualnym, chyba że za pomocą pręta nasączonego octem. Pewnego dnia Pico zapytał go, jak może być tak perwersyjny, by pragnąć bólu. Przyjaciel odpowiedział, że wychowywał się z innymi, którzy wymieniali usługi seksualne za prawo do krzywdzenia tych, których zaspokajali; skojarzenie między przyjemnością a bólem zakorzeniło się w nim i nigdy nie zniknęło. Implikacja jest jasna: jeśli nawet najdziwniejsze cechy ludzkie można nabyć, to nie ulega wątpliwości, że tak jak w przypadku H. ayy, również bardziej normalne cechy mogą powstać w wyniku okoliczności życiowych. Pico używał także popularnych eufemizmów wskazujących na stopień jego zaangażowania w homoseksualizm, a w komentarzu z 1486 roku do Dell'amore celeste e divino Girolamo Benivieniego insynuował własne preferencje seksualne i wskazywał ukośnie na swojego partnera. Chwalił platoński poemat miłosny Benivieniego i przekształcił go z wypowiedzi na temat filozofii miłości na taką, która mówi o miłości filozofów: "Sokrates kochał ze swej czystości nie tylko Alcybiadesa, ale prawie wszystkich najmądrzejszych i najprzystojniejszych ludzi w Atenach ... wszyscy oni pragnęli z zewnętrznego piękna ciała czerpać zachętę do oglądania piękna Duszy". Intelektualne połączenie Pico i Benivieni było zapowiedzią wiecznej miłości. Kilka lat później decyzja Benivieni, by zostać pochowanym razem z Pico, symbolizowała miłość i bliskość, jaką obaj dzielili. Słowa, które Benivieni wyrył na grobie Pico w 1530 roku brzmią: "Tu spoczywa Giovanni Pico Mirandola ... . . . Zmarł w 1494 roku, żył 32 lata. Girolamo Benivieni, aby zapobiec rozdzieleniu po śmierci kości tych, których dusze za życia połączyła miłość, przewidział ten grób." Ktoś później dodał kilka włoskich wersów: "Modlę się do Boga Girolamo, abyś w pokoju również w Niebie mógł być połączony ze swoim Pico, tak jak byłeś na ziemi, i tak jak teraz tutaj leżą twoje martwe zwłoki wraz z jego świętymi kośćmi". Preferencje seksualne neoplatońskiego kręgu florenckiego, do którego czołowych członków zaliczał się Pico, miały również związek z astrologią. Astrologowie wierzyli, że pozycje planet w natywach określają skłonności seksualne. Leone Ebreo (Hebrajczyk), który spędził trochę czasu we Florencji na początku lat 90. XV wieku, pisze w swoim słynnym Dialoghi d'amore, że jeśli liczba znaków męskich jest równa liczbie znaków żeńskich w horoskopie, a Wenus jest planetą rządzącą, dziecko płci męskiej będzie hermafrodytą, co w tym kontekście oznacza raczej, że będzie kochać mężczyzn i nie będzie się wstydzić być zarówno aktywnym, jak i pasywnym w stosunkach seksualnych. Niezależnie od lektury Ebreo, większość wczesnonowożytnych komentarzy astrologicznych była wrogo nastawiona do sodomii i wyrażała pogardę dla męskiej bierności seksualnej, choć aktywny partner był zazwyczaj tolerowany. Znani astrologowie, tacy jak Girolamo Manfredi (1430-93), przeciwko któremu Pico pisał w Disputationes, wyrażali poglądy przeciwne sodomii. Pico zaatakował Manfrediego z powodów osobistych: przedstawił on fałszywe prognozy astrologiczne dotyczące rodzeństwa Pica. Ale nie zgadzał się również z niesławnymi antyhomoseksualnymi relacjami Manfrediego, opublikowanymi w jego popularnej Libre de homine (1474, często przedrukowywanej jako Il libro del perche), w której pisał, że sodomia i praktyki homoseksualne powodują zniedołężnienie i szkodzą stawom ...”

 

Post scriptum pełne nadziei. Optymizm mój wynika z faktu, że nie wszystko jak się okazuje jest zastrzeżona, albo raczej, nie ma takiego zastrzeżenia, które byłoby monolitem. Owoż rysą na monolicie jest Girolamo Savanarolla. Ben Zaken wymienia go tutaj jedynie jako jednego z harcowników. Czemuż, ach czemuż umieszcza go jedynie w tle? W istocie Savanarola jest sprowadzony do Florencji na życzenie Pico, który w fatalnym dla niego roku 1488 ucieka z Florencji i chowa się pod skrzydła francuskie. Savanarola jest, w roku śmierci Wawrzyńca de'Medici, postacią która rośnie w siłę, jest charyzmatycznym kaznodzieją, którego jak się okaże charyzmaty sięgają względnie niedaleko, mają bowiem gwarancje, o niespodzianko, paryskie. W 1493 zostaje wikariuszem generalnym dominikańskiej prowincji Toskanii. I głosi kazania, których nie powstydziłby się sam Marcin Luter, Rzym bowiem jest dla niego nowym Babilonem, Aleksander VI, potępieńcem, co nie jest wcale dalekie od prawdy.

Ale „21 września 1494 Savonarola przepowiedział w katedrze florenckiej, posługując się cytatami z Biblii, że przybędzie „nowy Cyrus”, który przejdzie przez całą Italię, siejąc śmierć i zniszczenie jako karę za grzechy. Chodziło tu o króla Francji Karola VIII który ze swoją armią przybył do Włoch w celu odebrania Królestwa Neapolu dynastii aragońskiej i osadzenia tam ponownie dynastii francuskiej. Pretensje francuskie poparł Mediolan, a po stronie aragońskiej stanęło papiestwo – tym bardziej, że Karol VIII, na podstawie opinii prawnej z Sorbony, domagał się zwołania soboru powszechnego i zdjęcia Aleksandra VI z tronu papieskiego jako winnego dokonania przekupstwa na konklawe. Nawiązywały do tego hasła wypisane na francuskich sztandarach, głoszące że król jest „wysłannikiem Boga”. Stronę Karola VIII szybko wziął Savonarola, który w kazaniach roztaczał wizje przerażającej rzezi, jeżeli Florencja nie będzie żałowała za swoje grzechy. Przestraszona Signoria wysłała poselstwo do króla francuskiego, a jednym z posłów był Savonarola, którego Karol VIII przyjął na audiencji w Pizie 13 listopada 1494. Zakonnik witał z radością monarchę jako kogoś, kto pomoże zreformować Kościół i oczekiwał, że król zagwarantuje wolność Florencji oraz uszanuje jej prawa. Władca nie zajął jednak w tych sprawach żadnego stanowiska, a w tym samym czasie wyszedł na jaw fakt podpisania przez władcę miasta, Piotra II Medyceusza, tajnego aliansu z Królestwem Neapolu, co Signoria potraktowała jako zdradę. Doszło do zamieszek, 9 listopada 1494 r. Piotr został pozbawiony władzy i wygnany z miasta. Ogłoszono utworzenie Republiki florenckiej. Wygnano także jego brata, kard. Jana (przyszłego papieża Leona X).” (wikipedia)

W 1494 umiera Pico wraz ze swoim sekretarzem, czy może nawet kochankiem Poliziano. Badania współczesne wykazały, iż przyczyną śmierci obu było zatrucie arszenikiem. Historycy wskazują na Pierro de'Medici jako prawdopodobnego sprawce otrucia, innymi słowy Piotra II Medyceusza ogłoszonego zdrajcą przez Signorię w tym samym roku, ojca księcia Urbino, tego samego który zastawiał Rzym w 1527 r. przed luterskimi landsknechtami i hiszpańskimi wojskami Karola V. Savanarola natomiast w 1495 roku otrzymuje zakaz głoszenia kazań od Aleksandra VI a następnie zostaje potępiony jako fałszywy prorok. Piero de Medici jest prawdopodobnym zleceniodawcą otrucia Pico, ale pytanie pozostaje o motyw zabójstwa. Śmiem twierdzić, że jest to motyw polityczny. 

Florencja zaś domaga się osobnej edycji Szkoły nawigatorów. 

---

tagi: florencja   de medici  pico della mirandola  savanarola  karol viii  

	Magazynier
	17 maja 2021 21:31

33     1472    10 zaloguj sie by polubić