Klinika Języka, Szczęsne 2016, Dostępny do zakupu na: https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/hipolit-korwin-milewski-wspomnienia-tom-i/

Najpierw dwa pytania, czyli mały konkurs. Prawidłowe odpowiedzi, jeśli będą udzielone przez osoby, które jeszcze nie czytały wspomnień pana Milewskiego, zostaną przeze mnie nagrodzone rzeczonymi dwoma tomami 70 lat wspomnień przesłanymi na adresy zwycięzców.

(Niestety konkurs został rozstrzygnięty o 19:43. Pani Paris odpowiedziała na pierwsze pytanie i mocą dedukcji wygrała jeden zestaw. Pani Marianna wygrała nieco lewym sposobem, ale doceniłem jej intencję i parcie na prezent dla parafii. Wszystko poniżej w dyskusji. Tak czy inaczej zablokowała dalsze odpowiedzi.) Zakładam uczciwość dyskutantów (mówiąc ściśle, już nie zakładam). (Czyli reszta zasad konkursu już nie ważna, ale możemy sobie pogadać o tych wydarzeniach zawartych w tych odpowiedziach)

Oczywiście jeśli dana osoba odpowie prawidłowo na podstawie innego źródła, czy nawet kilku, odpowiedź tę również uznam za godną nagrody. Relacja dotycząca tych dwu szczegółów zaczerpnięta z innego źródła byłaby wartościowym potwierdzeniem nie tylko świadectwa pana Hipolita, ale też ówczesnego sposobu myślenia polskiej elity. Koszty książek i przesyłki pokrywam w całości. Zagadka jest trudna, ale pewnym ułatwieniem może być wskazówka, że oba pytania dotyczą epizodów połączonych. Jeśli dana osoba zna odpowiedzi na oba, niech odpowie tylko na jedno. Może odpowiedzieć na oba pod warunkiem, że zamierza jeden egzemplarz (czyli dwa tomy) sprezentować komuś.

Pytania konkursowe brzmią, ściślej mówiąć brzmiały do 19:43, następująco:

1. W jakim języku została spisana strona nr 1 dekretu o powołaniu korpusu polskiego we Francji w 1917 roku? Strona nr 1, a więc, jak pisze pan Korwin-Milewski, fundament polskiego wojska, zlustrowana przez Władysława Zamoyskiego na spotkaniu u pewnego wysoko postawionego urzędnika francuskiego.

2. Dlaczego w maju 1917 r. został rozwiązany i „rozproszkowany”, jak pisze autor, interwencyjny korpus rosyjski utworzony we Francji pod dowództwem gen. Leszyckiego (Leczickiego), który miał być odpowiedzią na rewolucję marcową 1917 r.?

Ośmielam się nazwać pan Hipolita Korwina-Milewskiego ostatnim kanclerzem koronnym Najjaśniejszej Rzeczypospolitej, ponieważ jest to umysł i osobowość tej miary. Stworzony i wykształcony do złożonych pojedynków i kampanii prawnych, politycznych i ekonomicznych. W drugim tomie tych wspomnień w okresie tymczasowej emigracji we Francji spowodowanej działaniami I wojny światowej, gdy toczą się ważne oficjalne i zakulisowe rozgrywki dotyczące Polski, gdy potrzebna jest interwencja, polska arystokracja zwraca się w pierwszym rzedzie przeważnie do pana Hipolita, prosząc go o interwencję. Podobnie jest w pertraktacjach między ziemiaństwem kresowym a Naczelnikiem państwa w kwestiach dotyczących ustroju ziemskiego Litwy. Pan Hipolit staje wówczas naprzeciw marszałka jako ich reprezentant. I to na nim spoczywa podejrzliwe a skryte spojrzenie Marszałka.

Daleki jestem od podawania Korwina-Milewskiego za świętego. Choć zawsze trzyma się on blisko katolickich monarchistów. Sam uważa się za takiego. Ma swoje niedoskonałości, ale można je usprawiedliwiać wychowaniem i wykształceniem w środowisku męskim. Pięknie zresztą pisze w I tomie o swojej młodzieńczej edukacji w elitarnym, męskim gimnazjum w Paryżu, nazwanym tu pensjonatem p. Cousin.

Oba tomy to fascynująca podróż w przeszłość, na Litwę, do Francji, Warszawy, Petersburga itd.. A ponieważ drugi tom ujawnia nam mniej znane źródła II Reczypospolitej i niepodległości, jest to przeszłość, która jest nieustannie obecna w teraźniejszości.

Można w ogóle całą lekturę zacząć od drugiego tomu, bo jest to nie tylko kryminał polityczny, ale nadto horror, że tak powiem, niepodległościowy. Czegoś inna nazwa mi nie przychodzi do głowy. Pan Korwin-Milewski nie tylko trzyma nas w napięciu, ale nadto swoimi demaskacjami wywołuje głębokie wstrząsy w patriotycznej duszy polskiej. Można później uzupełnić lekturę pierwszym tomem, który, prócz licznych podróży, oferuje kompendium wiedzy naocznej na temat kresów, ziemiaństwa, Rzeczypospolitej, Rosji, Francji, i ówczesnej Europy. Wiele wyjaśni np. w kwestii historii ziemiaństwa na Litwie, historii samego rodu Milewskich, w kwestii dlaczego można uznać pana Hipolita jednym z książąt polskiego ziemiaństwa, nie tylko litewskiego, w kwestii dziwnie konserwatywnych podstaw, jakoby katolickich nawet, kultury francuskiej, kraju który powolnym acz swobodnym tokiem zsuwa się ku państwowości socjalistycznej i to na oczach pana Milewskiego, ale wciąż osiąga sukcesy imperialne mocą owego ducha niepiśmiennego barona i niemal cysterskiej dyscypliny pracy i intelektu, kwestii Dumy petersburskiej i udziału w niej polskich ziemian i polityków, przede wszystkim pana Dmowskiego, w kwestii zwycięskich zmagań polskich ziemian z władzą carską a przede wszystkim z rosyjskimi biurokratami niższych szczebli, którzy w owym czasie (druga połowa XIX w.) tworzą już masę rewolucji socjalistycznej i dlatego są zarazą i przekleństwem i dla Rosji i dla Polski. Dlaczego, zapyta ktoś, zatem rewolucja nie wydarzyła się wtedy? I owszem już się wydarzała w postaci zamachów bombowych na carskich polityków. Ale czemu nie wydarzyła się na skalę masową? Bo rewolucja nie jest ruchem oddolnym. Jest to oczywisty wniosek wypływający z lektury 70 lat wspomnień.

Drugi tom wymaga mocnych nerwów. Dla nas Polaków 21 w. przyjmujących propagandę za historiografię niesie on szok za szokiem. W zasadzie powinienem doradzać czytanie go kawałek po kawałku, ale w moim przypadku to nie było możliwe. Musiałem to połknąć w ciągu dwu wieczorów, co zaowocowało jedną prawie bezsenną nocą. Z powodu właśnie szoku poznawczego. To co wciąga to niemal genialna synteza ukrytych manipulacji politycznych. Ale to nie pan Hipolit jest scenarzystą tego toku wydarzeń. On po prostu ma niezwykłą zdolność do wydobywania tego co faktyczne i realne. Jak to dzisiaj mówimy, pisze jak jest. To nazwałbym politycznym osądem egzystencjalnym, bez żadnych złudzeń, gawęd, nagi szkielet molocha zwanego historią. Nie będę streszczał drugiego tomu, żeby nie zepsuć wam, mili państwo, tych bezsennych nocy. (Oczywiście, życzę szczerze odporności nerwowej i mimo wszystko spokojnego snu, bo przed nami nasza własna historia.)

Wymienię tylko dwa fakty, żeby podrażnić waszą ciekawość. Pierwszy to niemal przyjacielskie relacje z Henrykiem Sienkiewiczem i jego niekłamany aplauz dla długiego eseju Korwina-Milewskiego „Obecny stan kwestii polskiej”, którego proces powstawania (w 1916 r.) ilustruje niezwykły talent autora nie tylko pod względem realnego osądu danej sytuacji politycznej, ale również wyczucia właściwej chwili propagandowej. Przytoczę tylko dwa punkty tego tekstu (niestety tylko streszczonego przez autora), które dziwnie współbrzmią z późniejszym przesłaniem Prymasa Tysiąclecia: "Przyszła Polska powinna być jedna, jedna i jedna. … Ta Polska powinna być dosyć wielka, aby żyć własnym życiem, nie powinna być bez końca okrajana w minię jakiejś mniemanej, do absurdu posuniętej etnografii, której żaden wielki naród nie przyznaje" (70 lat wspomnień, str. 86).

Drugi fakt to kampania roku 1920 już po Cudzie nad Wisłą, kampania na Litwie. Już po spotkaniu Marszałka z ziemianami i po słynnej mowie Korwina-Milewskiego na temat ustroju ziemskiego i statusy Litwy. Rodowy majątek Korwina-Milewskiego, Łazduny staje się kwaterą sztabu, czegoś dziwnie odległego od linii frontu, który i tak wciąż przesuwa się na wschód. Bolszewicy albowiem po prostu wieją. Niemcy zostawili go zmodernizowanym na potrzeby swojej armii, choć bibliotekę ograbili. Bolszewicy nie zdążyli splądrować. Demolki dokonuje wojsko niepodległej Polski. W sąsiedztwie zdarzają się sporadyczne pożary jakichś pojedynczych budynków. Czasem eksmitowani są właściciele z racji wyższej konieczności wojennej. Mieczysław Jałowiecki w Na skraju Imperium potwierdza tę tendencję do nadszarpywania majątków ziemskich, zwłaszcza do pożarów, choć nie jest to pandemia. Natomiast w majątku Korwina-Milewskiego płoną najważniejsze gospodarcze budynki w tym skład z ziarnem, co znaczy niemożność obsiania ziemi w następnym roku, czyli rolny krach, ruinę kompletną. Autor znajduje się już wtedy w Poznaniu. Wraca na krótka by zlustrować sytuację. W roku 1921, autor piszę skargę z żądaniem odszkodowania. Pewien generał polski, niewymieniony z nazwiska, wcześniej już przyznając mu rację od strony prawnej jednocześnie uprzedza, że takich pieniędzy nigdy on nie zobaczy. I tak się dzieje faktycznie. Dowództwo Okręgu Korpusu nr III w Grodnie konstatuje w odpowiedzi, że nie znajduje podstaw do wypłaty odszkodowania. Pan Hipolit żyje skromnie, niemal w biedzie. Odchodzi do wieczności w 1932 r. Swoje wspomnienia kończy nader gorzkim esejem o alegorycznym rozwodzie „Jadwigi” z „Jagiełłą”.

To ledwie zarys dwóch faktów z 70 lat wspomnień Korwina-Milewskiego. Zaś takich faktów, obserwacji i wniosków jest tam bez liku. Wszystkie bezcenne dla naszej niepodległości, w przededniu jej 100-lecia naszej.

---

tagi: niepodległość  ziemiaństwo  korwin-milewski 

	Magazynier
	30 sierpnia 2017 16:17

25     3353    4 zaloguj sie by polubić