Dla pisarzy wyznania chrześcijańskiego niezmienność prawa była i jest oczywistością. Prawo objawione i prawo naturalne wpisane w ludzkie sumienie jedno mają źródło, Stwórcę. Stworzenie zaś nie jest tylko składaniem klocków czy cegieł w jedną, choćby i ruchomą całość. Stworzenie ma w sobie Tchnienie, ruah. Niesie w sobie tajemnicę zwaną duchową, a jest to rzeczywistość porządku moralnego, przenikającego świat materialny i niematerialny. Jest rzeczywistością istnienia w wymiarze porządku odzwierciedlonego w świecie widzialnym, istniejącego jednak również i przede wszystkim poza nim. Albowiem fizyczność jak i duch swoje istnienie i swoje formy otrzymuje od Boga.

Gdy dopada nas pytanie o źródło naszego istnienia, stajemy przed ścianą niebosiężną i nieprzeniknioną. Przejście nad nią wyznacza tylko wiara. „Panie, przenikasz i znasz mnie. Ty wiesz, kiedy siadam i wstaję. Z daleka przenikasz moje zamysły, widzisz moje działanie i mój spoczynek i wszystkie moje drogi są Ci znane.” (Ps 139) Wszechwiedza i obecność Stwórcy w stworzeniu i nad nim, i moje własne istnienie, tak jak nierozerwalna jedność mojego ciała i duszy, są czymś na kształt dobrze i trwale zabliźnionego przeszczepu. Nie da się tego rozdzielić. Nie da się oddzielić mojego istnienia-realności od mojego umysłu i ciała. Akt stworzenia, który ciągle trwa i podtrzymuje moje istnienie, który otrzymał nową moc z Paschy Syna Bożego, jest niepoznawalny w swojej istocie. Ale nie w skutkach i przejawach. One świadczą o nim. Kiedy szczypię się w ramię, pobudzam moją wiarą. Jestem, ponieważ JEST TEN, KTÓRY mnie STWORZYŁ.

I to ciekawe, że w teologii brata Tomasza z Żebraczego Zakonu, wszystko zaczyna się od istnienia. Również prawo. Wszystko zaczyna się od istnienia Boga. A jest to istnienie oszołamiające, nieskończone, czyste, bez żadnych domieszek, wieczne, czyli w pełni zrealizowane poza czasem – nigdy nie było czasu, w którym On nie istniał – wszechmocne, tożsame z Dobrem zwanym Miłością, tożsame z najwyższym przymiotem Boga, z miłością, która stwarza dobro w bytach, wypełnia braki, wyzwala i leczy. Innymi słowy z Misericordiam. Tak samo Jego istnienie i Jego miłosierdzie jest tożsame z Jego sprawiedliwością. Nie wiem czy brat Tomasz byłby zadowolony z tego co zaraz napiszę, ale zaryzykuję. Sprawiedliwość jest „formą-duszą” prawa.

Dlatego treść stworzenia i prawa nie może być zmienna. Przypomnę, że morphe, forma-dusza danego bytu, według Arystotelesa, pochodzi od Absolutnego Rozumu, czyli od Boga. Określa sposób jego bytowania/funkcjonowania. Kantowski podział na formę i treść jest nierealny. Przez wpisanie tego pojęcia w poznanie i to poznanie idealistyczne, niemal platońskie, Kant rozszerza i rozmywa pojęcie formy do rozmiarów niewyobrażalnych (Robert B. Pippin, Kant's Theory of Form: An Essay on the Critique of Pure Reason, Yale UP, 1982). Forma przestaje być formą-duszą. Dusza zostaje abortowana/usunięta.

Cóż, nie mam do niego pretensji. Musiał coś wymyślić, żeby przerobić scholastykę w narzędzie hohenzollernowskiej propagandy. Inaczej nie utrzymałby się na profesorskim stołku. Sztuczka się udała. W pruskiej akademii po scholastyce zostały tylko mokre ślady. Po rozumie, nadrzędnej realności dla brata Tomasza, primum principium, został tylko cień z dziwnymi zrogowaceniami zamiast głowy. Scholastyka musiała wyprowadzić się z państwa pruskiego. Na jego nieszczęście. Na nieszczęście milionów jego ofiar.

Ale scholastyka tomaszowa żyła i żyje nadal. Ponieważ dla brata Tomasza forma-dusza bytu nie jest tylko kategorią poznania. Jest czymś realnym określającym dany byt. Tak jak materia, forma-dusza od Boga otrzymuje istnienie-realność. Co to ma wspólnego z życiem? Mianowicie to, że teologia i filozofia św. Tomasza po prostu poznaje życie-istnienie, jest wciąż zależna od realności. Nie jest ezoteryką. Jest tylko czymś, co nadaje spójność naszemu zwykłemu, zmysłowemu poznaniu świata. A nawet naszemu spontanicznemu odbiorowi prawd wiary.

Zapewne brat Tomasz zjeżyłby się słysząc moją tezę o sprawiedliwości jako „formie-duszy” prawa, bo prawo nie jest bytem. Jest czymś, co pochodzi od Bożej Sprawiedliwości, a zatem od Dobroci Boga. Ale, proszę Tomasza, proszę uprzejmie zauważyć, że w odniesieniu do prawa umieszczam „formę-duszę” w cudzysłowie. Zatem, proszę brata, aż takim heretykiem nie jestem. Naprawdę ... Z własnego, niewymuszonego doświadczenia wierzę i wiem, że Sprawiedliwość jest istotą prawa. Rozum zaś jest primum principium, „jest regułą i miarą wszystkich czynów.” Jego pracę określa to, co istnieje. A więc istnienie-realność. Jest częścią duszy-formy mojego bytowania w moim ciele, w świecie materialnym i w kosmosie niematerialnym.

Tu wypada sparafrazować wikipedię, bo autor tego wpisu bardzo trafnie podkreślił, że dla brata Tomasza, prawo istnieje w dwu wymiarach: jako prawo, które istnieje „samo przez się (per se) i prawo istniejące przez uczestniczenie (per participationem).” „Per se istnieje lex aeterna (prawo wieczne, czyli Sprawiedliwość Boga). Przez uczestniczenie istnieją: prawo naturalne (lex naturalis), prawo ludzkie (lex humana, lex positiva) i prawo boskie (lex divina).”

„Prawo wieczne jest zatem w doktrynie Tomasza boskim porządkiem świata, określającym miejsce i cele rzeczy odzwierciedlonych w umyśle Boga. Natomiast prawo naturalne zawdzięcza swoje istnienie uczestniczeniu prawa wiecznego w naturze człowieka. Określane jest przez związek z prawem wiecznym, przez rozróżnienie rozumu teoretycznego, zmierzającego do prawdy i praktycznego, skierowanego w stronę dobra, oraz przez wskazanie jego istoty w tzw. inclinatio naturalis. ... Prawo naturalne jest uczestnictwem rozumnego człowieka w prawie wiecznym.”

Wiele by jeszcze o tym gadać, ale na razie niech to wystarczy. Wystarczy nam, żeby zasnąć dziś smacznie i spokojnie. Nauki albowiem brata Tomasza z Kaznodziejskiego Zakonu Żebraczego są smaczne jak prawdziwy, czerstwy chleb bez polepszaczy. I rodzą pokój serca.

---

tagi: miłosierdzie  św. tomasz z akwinu  realność  prawo naturalne  prawo wieczne  prawo stanowione  sprawiedliwość boża  istnienie 

	Magazynier
	2 czerwca 2024 08:05

9     611    8 zaloguj sie by polubić